Tạo lập cơ chế thực hiện dự án, lựa chọn nhà đầu tư cạnh tranh, công khai, minh bạch và hiệu quả

 Các ý kiến tham gia thảo luận tại Hội trường ngày 19/11/2019 về dự án Luật đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) cho thấy, đa số các đại biểu Quốc hội đều đánh giá cao việc chuẩn bị dự án Luật và cơ bản đã thống nhất với Tờ trình của Chính phủ về sự cần thiết ban hành Luật cũng như những đề xuất về chính sách mới đối với phương thức đầu tư PPP.

Đa số ý kiến của các đại biểu nhấn mạnh đến sự cần thiết phải ban hành Luật PPP, đồng thời bày tỏ đồng tình với Tờ trình của Chính phủ và Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế của Quốc hội. Luật được ban hành nhằm bảo đảm khung pháp lý ổn định cho hợp đồng PPP dài hạn, nhiều rủi ro, để tạo niềm tin, thu hút các nhà đầu tư, tăng tính hấp dẫn của dự án cũng như bảo đảm việc thực hiện dự án thành công. Đặc biệt, Luật được ban hành nhằm góp phần hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa nói chung và cơ chế huy động các nguồn lực cho phát triển kết cấu hạ tầng nói riêng. Đồng thời, bảo đảm quy định các cam kết quốc tế về đầu tư, thương mại; tuân thủ nguyên tắc kinh tế thị trường, lấy lợi ích của người dân, nhà nước và nhà đầu tư là trọng tâm khi xây dựng chính sách. Tạo lập cơ chế thực hiện dự án, lựa chọn nhà đầu tư cạnh tranh, công khai, minh bạch, hiệu quả, đơn giản. Thu hút tối đa và sử dụng hiệu quả nguồn lực của khu vực tư nhân cũng như các nguồn lực của Nhà nước trong dự án PPP, tạo động lực mới thúc đẩy kinh tế - xã hội của đất nước.

Tham gia ý kiến về dự án Luật, đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Phúc Trần Văn Tiến đánh giá cao sự nỗ lực, cố gắng của Cơ quan soạn thảo trong việc xây dựng dự án Luật PPP, đây là dự án luật khó, luật vừa quy định trình tự, thủ tục, lại vừa quy định về cơ chế, chính sách nhằm điều chỉnh các quan hệ đầu tư theo phương thức đối tác công tư ở Việt Nam.

Đại biểu Quốc hội tỉnh Hòa Bình Nguyễn Tiến Sinh bày tỏ đồng tình với Tờ trình của Chính phủ về sự cần thiết ban hành Luật, những nguyên tắc và quan điểm được thể hiện trong Dự thảo nhằm hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, xây dựng luật với giá trị pháp lý cao nhất, tạo cơ chế huy động các nguồn lực cho phát triển xây dựng đất nước, bảo đảm các quy định của luật tuân thủ nguyên tắc thị trường, lấy lợi ích của người dân, nhà nước và nhà đầu tư là trọng tâm khi xây dựng chính sách. Để thực hiện quan điểm này, Đại biểu cho rằng, Dự thảo cần thiết kế để khắc phục được những tồn tại, hạn chế đã được nêu ra trong quá trình giám sát, đánh giá các dự án BOT được thực hiện trong thời gian qua.

Đại biểu Quốc hội thành phố Hải Phòng Mai Hồng Hải thống nhất cao về sự cần thiết ban hành Luật bởi việc huy động vốn ngoài ngân sách cho đầu tư phát triển là yêu cầu cấp bách. Thời gian qua đã có 336 dự án đầu tư theo hình thức BOT, BT với số vốn đầu tư hơn 1,6 triệu tỷ đồng so với tổng vốn đầu tư nhà nước trung hạn giai đoạn 2016-2020 cũng chỉ có 2 triệu tỷ đồng. Điều này cho thấy, nguồn vốn đầu tư ngoài ngân sách đã đóng góp quan trọng cho đầu tư phát triển đất nước. Bên cạnh đó, Đảng, Quốc hội đã có những chủ trương về hoàn thiện chính sách đầu tư theo phương thức đối tác công tư, tuy nhiên hiện nay mới chỉ có nghị định điều chỉnh, trong thực hiện còn nhiều vướng mắc, bất cập, cần phải được luật hóa để có cơ sở pháp lý rõ ràng, khắc phục những tồn tại, hạn chế đồng thời tạo niềm tin cho nhà đầu tư.

Đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Giang Trần Văn Lâm bày tỏ đồng tình với nội dung trình của Chính phủ và nhấn mạnh, đây là chủ trương rất quan trọng, đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi của thực tiễn, tạo nền tảng pháp lý vững chắc, ổn định, góp phần làm minh bạch môi trường kinh doanh cũng như tạo cơ hội để thu hút các nguồn lực to lớn của tư nhân cho việc triển khai các dự án quan trọng quốc gia trong thời gian tới. Đồng thời bày tỏ đồng tình với nội dung quy định dự án PPP theo bảy lĩnh vực như Dự thảo đề xuất, hạn chế quy mô tối thiểu của dự án, không làm tràn lan, khó kiểm soát. Các lĩnh vực được quy định tại Dự thảo chính là các lĩnh vực có triển vọng, khả thi, phương án thu hồi vốn và quản lý không quá phức tạp và được khẳng định trong thực tiễn.

Bên cạnh đó, Đại biểu đã tham gia ý kiến về các vấn đề liên quan đến hỗ trợ cho việc triển khai các dự án BTL hoặc BLT; hợp đồng BT; cơ chế quản lý sử dụng vốn nhà nước trong dự án PPP; vốn nhà nước sử dụng trong dự án PPP; áp dụng hình thức BT.

Đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp Phạm Văn Hòa nhấn mạnh về sự cần thiết ban hành Luật. Điều này nhằm đáp ứng yêu cầu thực tế của việc thúc đẩy các dự án đầu tư PPP, cần có khung pháp lý ổn định cho các hợp đồng dài hạn, nhiều rủi ro, đầu tư quy mô lớn, đảm bảo lợi ích cho Nhà nước, nhà đầu tư và người dân là trọng tâm thiết yếu, tạo điều kiện thuận lợi cho thực hiện các dự án đầu tư cạnh tranh công khai, minh bạch, hiệu quả nhằm thu hút khu vực tư nhân đầu tư vào phát triển các công trình, hệ thống cơ sở hạ tầng cũng như cung cấp các sản phẩm, dịch vụ công,…

Đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Giang Hà Thị Lan cho rằng, đầu tư nhà nước theo phương thức đối tác công tư thời gian qua đã góp phần quan trọng trong việc huy động nguồn lực xã hội cho đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Việc ban hành Luật PPP là rất cần thiết. Đại biểu cũng tham gia thảo luận các nội dung liên quan đến quy mô tổng mức đầu tư tối thiểu của dự án tại khoản 2 Điều 5, Chính phủ quy định chi tiết quy mô tổng mức đầu tư tối thiểu của dự án PPP đối với từng lĩnh vực quy định tại khoản 1 điều này nhưng không thấp hơn 200 tỷ đồng, trừ dự án áp dụng loại hợp đồng kinh doanh quản lý; thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư của Thủ tướng Chính phủ; hoạt động kiểm toán nhà nước trong đầu tư theo hình thức đối tác công tư.

Theo đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội Nguyễn Anh Trí, đầu tư PPP là phương thức phổ biến trên thế giới. Ở nước ta, PPP được bắt đầu từ năm 1997 và có được kết quả đáng ghi nhận, đã có 336 dự án, huy động được trên 1,6 triệu tỷ đồng, nhờ đó tạo động lực phát triển, tăng năng lực cạnh tranh của nền kinh tế quốc dân. Tuy nhiên, trong thời gian qua, việc thực hiện dự án PPP còn có những hạn chế. Bên cạnh đó, mặc dù đã có nhiều nghị định liên quan đến PPP nhưng không đủ mạnh, không đồng bộ, không thống nhất dẫn đến lúng túng trong việc quản lý ở mọi công đoạn của dự án PPP. Do vậy, việc ban hành Luật PPP là rất cấp thiết.

Đại biểu cũng đánh giá cao Ban soạn thảo đã chuẩn dự thảo Luật khá đầy đủ và có nhiều tiến bộ. Đại biểu mong muốn Luật PPP với những quy định chặt chẽ nhưng đảm bảo đầu tư PPP phải trở nên hấp dẫn thực sự cho các nhà đầu tư. Bởi PPP là một phương thức huy động vốn từ các tập đoàn, các công ty tư nhân, thậm chí tới các cá nhân trong xã hội tham gia cùng đầu tư xây dựng các công trình quốc gia, địa phương tốt nhất, phong phú nhất và hiệu quả nhất. Dự thảo đã giải quyết khá tốt các vấn đề cho các tập đoàn lớn đầu tư, nhưng Đại biểu vẫn mong Luật PPP thông thoáng, hấp dẫn để không chỉ các tập đoàn lớn đầu tư PPP mà người dân nếu có tiền nhàn rỗi thì đều vui lòng, đều mong muốn và có cơ hội được đầu tư vào các công trình của đất nước. Cần khuyến khích mọi người, kể cả đảng viên, cán bộ mà có tiền chưa dùng hoặc không dùng đến thì nên đầu tư cho các dự án xây dựng các công trình của đất nước, Đại biểu nói.

Đại biểu tỉnh Bình Thuận Nguyễn Hồng Hải cũng cho rằng, đầu tư theo phương thức đối tác công tư là phương thức đã thu hút được nhiều nguồn lực xã hội, góp phần giải quyết nhu cầu cấp bách về cơ sở hạ tầng để phát triển kinh tế - xã hội trong điều kiện nguồn lực nhà nước còn nhiều khó khăn. Tuy nhiên, khung pháp lý cho hoạt động PPP hiện nay chỉ ở cấp nghị định, thiếu tính bền vững, chịu sự điều chỉnh của nhiều luật nên chồng chéo, khó áp dụng. Mặt khác, pháp luật đối với dự án PPP còn thiếu cơ chế bảo đảm, bảo lãnh, thậm chí nhiều mệnh lệnh hành chính trái ngược với nội dung hợp đồng đã ký kết làm phát sinh rủi ro, khó khăn, bất cập đã hạn chế thu hút đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư lớn, nhà đầu tư quốc tế. Do đó, việc xây dựng Luật PPP là rất cần thiết trong bối cảnh hiện nay.

Đại biểu cũng đánh giá cao sự chuẩn bị của Cơ quan soạn thảo, Cơ quan thẩm định, dự thảo Luật đã cơ bản xử lý hài hòa giữa vấn đề công tư và cho rằng, nội dung dự thảo Luật đã đảm bảo chặt chẽ các khâu trong quá trình thực hiện dự án, đặc biệt là hạng mục sử dụng vốn nhà nước, đồng thời đảm bảo quyền, nghĩa vụ, lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp. Đại biểu bày tỏ thống nhất và ủng hộ quy định ngay trong Luật nội dung được ưu tiên áp dụng khi có nội dung khác nhau tại khoản 2 Điều 3. Quy định chính sách ưu đãi bảo đảm đầu tư tại Chương VII, đặc biệt là cơ chế chia sẻ rủi ro về doanh thu tại Điều 77 đã thể hiện cam kết mạnh mẽ, sự đồng hành của Nhà nước dành cho các đối tác doanh nghiệp trong dự án PPP. Bên cạnh đó, Đại biểu đã góp ý một số nội dung cụ thể liên quan đến khái niệm PPP; điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án PPP tại điểm b khoản 1 Điều 20; phương thức thanh toán hợp đồng BT; vốn cho dự án PPP; vốn nhà nước do cơ quan ký hợp đồng; thời hạn hợp đồng PPP.

Đại biểu Quốc hội tỉnh Thái Bình Phạm Văn Tuân cho rằng, việc luật hóa hoạt động đầu tư theo phương thức đối tác công tư là cần thiết, phù hợp với tình hình thực tiễn. Việc ban hành Luật sẽ bảo đảm việc tạo lập cơ chế thực hiện dự án, cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính trong việc lựa chọn nhà đầu tư, cạnh tranh công khai, minh bạch và hiệu quả, góp phần tạo niềm tin, thu hút nguồn vốn khu vực tư nhân và sử dụng hiệu quả các nguồn lực hợp pháp khác. Đồng thời, đề nghị Ban soạn thảo tiếp tục rà soát các điều kiện để tạo sự thống nhất với quy định có liên quan của Luật đất đai, Luật nhà ở, Luật xây dựng, Luật đấu thầu, Luật quản lý, sử dụng tài sản công,… Cùng với đó, nghiên cứu bổ sung quy định cụ thể về trách nhiệm của nhà đầu tư với chính quyền địa phương trong phối hợp công khai, tuyên truyền, tạo sự đồng thuận với Nhân dân về dự án, trong việc kiểm tra, giám sát, nghiệm thu khối lượng công trình phục vụ cho kỳ thanh toán và quyết toán công trình.

Đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ninh Đỗ Thị Lan bày tỏ thống nhất về sự cần thiết xây dựng Luật PPP, nhằm tạo cơ sở pháp lý đảm bảo cho hoạt động đầu tư PPP, thu hút có hiệu quả nguồn lực của khu vực tư nhân đầu tư vào các dự án kết cấu hạ tầng, cung cấp sản phẩm, dịch vụ công, góp phần phát triển kinh tế - xã hội. Thực hiện chủ trương, chính sách pháp luật về đầu tư theo hình thức đối tác công tư thời gian qua đã đạt kết quả bước đầu. Tại Quảng Ninh, từ năm 2013 đến nay tổng vốn đầu tư của các dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư trên địa bàn đã đạt gần 50 nghìn tỷ đồng, với 50 dự án đầu tư vào các lĩnh vực kết cấu hạ tầng, cung cấp dịch vụ công. Qua phân tích cho thấy, cứ 1 đồng hỗ trợ đầu tư từ ngân sách của Tỉnh đã huy động được 9 đồng đầu tư từ khu vực tư nhân, đã đầu tư hoàn thành hệ thống hạ tầng động lực, đường cao tốc, cảng hàng không, cảng khách quốc tế và các dự án thuộc các lĩnh vực giáo dục, thể thao, trụ sở làm việc liên cơ quan, hạ tầng khu kinh tế, thương mại với các mô hình đầu tư, đầu tư công, quản trị tư, sử dụng công, đầu tư theo các hình thức đầu tư BNT, BT và đang phát huy có hiệu quả trên các lĩnh vực.

Đại biểu nhấn mạnh, thực hiện chủ trương đầu tư theo hình thức PPP thời gian qua đã đạt kết quả tích cực. Tuy nhiên, pháp luật về đầu tư theo hình thức PPP mới chỉ quy định ở cấp nghị định của Chính phủ nên còn phụ thuộc nhiều vào các luật khác. Do vậy, xây dựng Luật PPP là cần thiết, nhằm hoàn thiện thể chế, khắc phục những hạn chế, bất cập trong thời gian qua.

Đại biểu Quốc hội thành phố Hồ Chí Minh Trần Anh Tuấn cho rằng, Luật này được thiết kế với nhiều nội dung khá quan trọng, cụ thể về thẩm quyền, trình tự, thủ tục trong việc quyết định các dự án theo hình thức PPP mở rộng các nguồn vốn nhà nước tham gia dự án, bãi bỏ thủ tục cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư, góp phần cải cách thủ tục hành chính. Đồng thời, đẩy mạnh việc phân cấp cho các đơn vị. Sự thay đổi này sẽ tạo niềm tin cho cộng đồng nhà đầu tư về môi trường đầu tư công khai, minh bạch, hiệu quả.

Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển nhấn mạnh, các ý kiến góp ý của các đại biểu đã được tổng hợp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ nghiêm túc nghiên cứu, tiếp thu đầy đủ các ý kiến và hoàn thiện dự thảo Luật gửi xin ý kiến các Đoàn đại biểu Quốc hội và các đại biểu Quốc hội để Quốc hội sẽ xem xét quyết định tại Kỳ họp thứ 9./.