Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 16/6/2022 đã sửa đổi bổ sung, hoàn thiện các chính sách khá toàn diện, bao phủ tất cả các phương diện liên quan đến kinh tế tập thể. Trong đó, nghị quyết đã đưa vào nhiều chính sách mới hỗ trợ cho hợp tác xã trong nông nghiệp.

Đây là ý kiến của TS. Hoàng Vũ Quang - Phó Viện trưởng Viện chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), trong cuộc trao đổi với phóng viên TBTCVN xung quanh Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 16/6/2022 về "Tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới" (Nghị quyết 20).

Hợp tác xã Mây tre đan An Khê (Đà Nẵng). Ảnh: Nguyên Phương

PV: Ông đánh giá như thế nào về vai trò, đóng góp của kinh tế tập thể trong lĩnh vực nông nghiệp?

TS. Hoàng Vũ Quang: Sản xuất nông nghiệp Việt Nam có đặc trưng là quy mô nhỏ theo kiểu hộ gia đình, manh mún và tự phát. Cả nước có khoảng 9,1 triệu hộ xuất nông lâm thủy sản, chiếm 99,8% tổng số cơ sở sản xuất nông lâm thủy sản. 70,8% hộ gia đình có quy mô diện tích đất nông nghiệp dưới 0,5ha.

Quy mô sản xuất nhỏ gây ra nhiều khó khăn, bất lợi cho nông hộ trong đàm phán thị trường vật tư và đầu ra nông sản; khó khăn trong áp dụng khoa học công nghệ, nhất là sản xuất theo tiêu chuẩn chứng nhận chất lượng, ứng dụng công nghệ cao; khó khăn trong liên kết chuỗi giá trị với doanh nghiệp. Trong điều kiện đó, kinh tế tập thể mà nòng cốt là hợp tác xã (HTX) nông nghiệp là phương cách hữu hiệu giúp hộ nông dân quy mô nhỏ vượt qua thách thức, khó khăn để nâng cao sức cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường.

Thực tế trong thời gian qua, HTX, tổ hợp tác nông nghiệp đã cung cấp nhiều dịch vụ cho thành viên và hộ nông dân không phải thành viên, có nhiều đóng góp tích cực trong phát triển nông nghiệp như: cung cấp vật tư, dịch vụ với chất lượng và giá cả cạnh tranh, áp dụng và chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật (như sản xuất theo tiêu chuẩn GAP, hữu cơ, ứng dụng công nghệ cao, công nghệ thông minh, áp dụng các tiến bộ kỹ thuật, cơ giới hóa), hỗ trợ hộ nông dân hợp tác, liên kết sản xuất tiêu thụ nông sản và nâng cao kiến thức, kỹ năng sản xuất, thị trường cho hộ nông dân.

Sự phát triển của HTX nông nghiệp trong thời gian qua đã chứng minh HTX là mô hình kinh doanh phù hợp, giúp hộ nông dân nhỏ có thể tham gia sâu vào chuỗi giá trị ngành hàng nông sản, tạo sinh kế. Trong thời gian tới, HTX nông nghiệp vẫn sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong phát triển nông nghiệp.

PV: Sửa đổi bổ sung, hoàn thiện các chính sách để hỗ trợ kinh tế tập thể phát triển là một trong điểm mới tại Nghị quyết 20. Ông bình luận gì về các chính sách này? Theo ông, đối với khu vực kinh tế tập thể trong lĩnh vực nông nghiệp thì cần nhất chính sách gì?

TS. Hoàng Vũ Quang: Các chính sách hỗ trợ kinh tế tập thể được nêu ra trong Nghị quyết 20 khá toàn diện, bao phủ tất cả các phương diện liên quan đến kinh tế tập thể, từ hỗ trợ nâng cao nhận thức, năng lực quản lý điều hành HTX, đến các hỗ trợ ứng dụng khoa học công nghệ, phát triển liên kết chuỗi giá trị, ngành hàng, hỗ trợ nghiên cứu thị trường sản phẩm của HTX, tập trung tích tụ đất để sản xuất quy mô lớn, xây dựng thương hiệu, quảng bá sản phẩm.

Nghị quyết nhấn mạnh việc ưu đãi, hỗ trợ cho HTX nông nghiệp, đặc biệt là hỗ trợ HTX nông nghiệp ứng dụng khoa học công nghệ, phát triển các mô hình sản xuất bền vững như nông nghiệp sinh thái, nông nghiệp hữu cơ, kinh tế tuần hoàn, nông nghiệp thông minh với khí hậu, chuyển đổi số. Nghị quyết đã đưa vào nhiều chính sách mới hỗ trợ cho HTX trong nông nghiệp.

Một chính sách nữa cũng rất quan trọng để hỗ trợ cho khu vực kinh tế tập thể trong nông nghiệp là xây dựng đội ngũ chuyên gia tư vấn và tư vấn cho HTX nông nghiệp. Đội ngũ chuyên gia này có thể được phát triển từ mạng lưới khuyến nông thông quan việc trang bị, nâng cao kiến thức cho cán bộ khuyến nông về HTX, về thị trường, chuỗi giá trị, về chính sách của nhà nước.

Trong điều kiện hiện nay, các HTX, tổ hợp tác nông nghiệp phải cạnh tranh với doanh nghiệp, đại lý, hộ kinh doanh cá thể trong việc cung cấp vật tư dịch vụ và hộ thành viên mong muốn HTX, tổ hợp tác tiêu thụ nông sản cho họ, cũng như tham gia vào các công đoạn sơ chế, chế biến, bảo quản nông sản và tổ chức ứng dụng khoa học công nghệ.

Trong khi đó, trình độ phần lớn đội ngũ cán bộ quản lý điều hành của HTX nông nghiệp còn hạn chế để triển khai tốt các hoạt động trên; tư vấn cho HTX quản trị tốt, minh bạch và phát triển các hoạt động sản xuất kinh doanh có lợi thế, đáp ứng nhu cầu của thành viên sẽ tạo niềm tin cho thành viên, thu hút thành viên mới.

PV: Theo ông, làm thế nào để sớm đưa Nghị quyết 20 vào cuộc sống?

TS. Hoàng Vũ Quang: Nghị quyết 20 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII đã xác định rõ nhiệm vụ, mục tiêu và định hướng các giải pháp chính sách quan trọng cho phát triển kinh tế tập thể trong thời gian tới.

Chính phủ cần phải cụ thể hóa các quan điểm, định hướng của Nghị quyết 20 trong các văn bản quy phạm pháp luật, mà trước hết là trong việc sửa đổi Luật HTX năm 2012 đang được thực hiện để làm sao khuyến khích các thành viên phát triển tổ chức kinh tế tập thể, tạo thuận lợi cho tổ chức kinh tế tập thể cạnh tranh với các thành phần kinh tế khác và khuyến khích, thu hút các cá nhân, hộ gia đình và pháp nhân tham gia kinh tế tập thể.

Đặc biệt, Chính phủ cần có một nghị định riêng về các chính sách hỗ trợ đặc thù cho tổ chức kinh tế tập thể trong lĩnh vực nông nghiệp.

Chính quyền địa phương có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế tập thể. Thực tế thời gian qua đã chứng minh địa phương nào quan tâm đến kinh tế tập thể, thì kinh tế tập thể ở địa phương đó phát triển. Do đó, nên xem xét xây dựng chỉ số phát triển kinh tế tập thể cấp tỉnh phản ánh môi trường kinh doanh cho kinh tế tập thể để thúc đẩy sự quan tâm của chính quyền địa phương, cũng như dành thêm nguồn lực để hỗ trợ cho kinh tế tập thể, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp.

PV: Xin cảm ông!